Carly Casella
Bir ‘akuanot’ takımı, Maldivler’in, adeta devasa bir su çölünde, derin okyanus hayatı açısından bir vaha olduğunu keşfetti. Geçtiğimiz günlerde, takımadalarda bulunan bir derin deniz dağı etrafında gerçekleştirilen denizaltı araştırması, araştırmacıların daha evvel hiç kayıt altına alınmadığını belirttiği, gelişim evresindeki yeni bir tıp ekosistemi açığa çıkardı.
SU CANLILARININ CENNETİ
Buraya ‘Kapan Bölgesi’ diyorlar; çünkü bu bölge büyük balıkların mikroskobik nekton’la* karnını doyurmak emeliyle toplandığı, 500 metre derinlikte bir dünya. Biraz daha büyük olmasına rağmen, ‘mikronekton’ 2 ilâ 20 santimetre ortasında uzunluğa sahip zooplankton’a misal (kriller ise daha küçük olan canlılardan biri). Bu küçük organizmalar, okyanus yüzeyi ile bir kilometre derinliğindeki sular ortasında faal biçimde yüzerken, daha büyük olan balıklar da yemek için onları takip eder ve bu durum her gün ve gece dikey bir göç dalgasına neden olur.
Nekton Maldivler araştırması, Sri Lanka ile Hindistan’ın güneybatısında yer alan 26 mercan atolünden oluşan bir ada zinciri olan Maldivler’in derinlerde kalan sularını tertipli biçimde haritalandıran birinci araştırma niteliği taşıyor. Araştırma vazifesi, Maldivler Hükümeti ile Oxford Üniversitesi’nden araştırmacıların başlattığı ortak bir teşebbüs ve tıpkı ismi taşıyan ve kâr emeli gütmeyen bir araştırma enstitüsü tarafından yürütülüyor. Daha şimdiden, memleketler arası araştırma takımı, ‘Satho Rahaa’ isimli derin deniz dağını çevreleyen ve mikronekton’un hareketini temel alan yeni bir ekosisteme rastladı.
KALABALIK BİR GÖÇ VE GAYRET ALANI
Bu küçük canlılar, her gün doğumunda yüzeyden derinlere hakikat yüzmeye başlıyor. Buna rağmen, su altındaki deniz dağının yakınlarında bulunan volkanik sırtlar ve 60 milyon yıl evvel oluşan fosilleşmiş haldeki karbonat resifleri, mikronekton’un yaklaşık 500 metreden daha derine inmesini engelliyor. Yüzeyin fizikî yapısı tarafından kapana kıstırılan hayvanlar, etraftaki ton balığı sürüleri, aç köpekbalıkları ve bölgede yaşayan dikenli oreo’lar, alfonsino’lar ve küçük köpekbalıkları da dahil olmak üzere, öbür derin su balıkları üzere daha büyük avcıların gözünde ‘oturan ördekler’ haline geliyorlar.
‘Omega Seamaster II’ ismi verilen cam küre halindeki bir denizaltıda, vazifeli sualtı araştırmacıları, avcıların ve avların iç içe geçtiği bir ekosistemi ve derinlerde süren savaşı izledi. Araştırma takımı sırf pek çok balık saymakla kalmadı, tıpkı vakitte büyük bir çeşitliliğe de şahit oldu. Denizaltılarının ışığını kaplan köpek balıklarına, altı solungaçlı köpek balıklarına, obur mahmuzlu camgözlere, taraklı çekiç başlı köpek balıklarına, Karayip resif köpek balıklarına, kum kaplan köpek balıklarına ve hatta daha seçkin görülen çivili köpek balıklarına doğrulttular.
Oxford Üniversitesi’nden deniz bilimcisi Lucy Woodall, “Peki bu neden oluyor? Bu sırf 500 metreye has bir şey mi, yoksa bu hayat daha da derinlere iniyor mu, bu geçiş nedir, orada ne var ve neden orada?” diye merak ediyor: “Bu araştırma, derin okyanusu çok daha yeterli anlamamızı sağlayacak.”
BAŞKA BÖLGELERDE DE MEVCUT OLABİLİR
Şayet Maldivler’de bunun üzere bir ekosistem mevcutsa, emsal su altı oluşumlarını barındıran öteki okyanus adalarında da var olması mümkün görünüyor. Tahminen de mikronekton’u kapana kıstırma biçimleri sebebiyle, deniz dağları ve su altı volkanları derin deniz ömrü bağlamında ağır alanlardır. Balıkların her gün su sütunu boyunca gerçekleştirdiği ileri-geri dikey seyahat, kimi varsayımlara nazaran gezegenimizde yaşanan en büyük toplu göç.
Zooplankton ve mikronektonlar bu sürünün önderleri üzere görünüyor. Bununla birlikte, derin deniz hayat alanlarındaki biyokütlenin büyük bir kısmını oluşturmasına rağmen, mikronekton’un göç hareketlerine ait bilgimiz zooplankton’a nispeten yetersiz. Su sütununda etkin biçimde yukarı-aşağı yüzdüğü esnada, mikronekton, dünya genelindeki okyanus ekosistemlerinde gözden kaçan bir besin ağı meydana getiriyor. Kimi kestirimlere bakılırsa, dünyadaki mikronektonların tamamı, insanlardan 45 kat daha ağır bir kütleye, yani 10 milyar metrik tonun üzerinde yüke sahip.
Ne var ki, bu canlılara dair bilgilerimizin büyük kısmı 1960’lara ve 1970’lere dayanıyor. Öte yandan, son vakitlerde bilim insanlarının ilgisini daha fazla çekmeye başladılar. Mikronekton, balık ağlarının içinden kolay kolay geçebilir ve sonuç itibariyle ticari hedeflerle avlanmaz. Yeniden de balıkçılık sanayisi açısından değer taşıyan ton balığı üzere pek çok çeşit, mikronekton’a ziyadesiyle bağlı.
Kısa müddet evvel Maldivler’de keşfedilen kapan bölgesi, bilim insanlarının, bu gözden kaçan canlıları yesyeni bir halde tanımasına ve büyük ihtimalle daha isabetli okyanus müdafaa uygulamalarının hazırlanmasına imkân tanıyabilir. Oxford Üniversitesi’nde deniz biyoloğu olarak misyonunu sürdüren Alex Rogers, “Bu alan, farklı bir yeni ekosistemin bütün özelliklerini barındırıyor” diyor: “Kapan Bölgesi, Maldivler’de bir hayat vahası meydana getiriyor ve öbür okyanus adalarında ve hatta kıta yamaçlarında da var olma ihtimali epey fazla.”
Maalesef, yayınlanan son iklim raporları, Antarktika’daki kriller üzere dünyanın kimi bölgelerinde yaşayan kimi mikronektonların global ısınma krizine karşı koymada başarısız olduğunu ortaya koyuyor. Şayet onlar yok olurlarsa, öbür balıklar, memeliler ve kuşlar da büyük olasılıkla onların akabinde gidecek.
*Nekton ya da necton, bir su kütlesinde etkin olarak yüzen su organizmalarını söz eder.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)