Yemen’de İran takviyeli Husiler ile Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun takviye verdiği hükümet güçleri ortasında 8 yıldır süregelen çatışmalar, BM başta olmak üzere memleketler arası alanda atılan diplomatik adımlara karşın hâlâ dinmedi.
Çatışan tarafların Yemen’deki denetim ve tesir haritasında, 2022 yılı boyunca önemli bir değişiklik kaydedilmedi.
Ülkede, geçen yıl BM arabuluculuğunda 2 Nisan-2 Ekim tarihlerinde devam eden 6 aylık bir ateşkes süreci sağlandı fakat kelam konusu ateşkesin sona ermesinin akabinde hükümet güçleri ile Husiler ortasındaki çatışmalar tekrar başladı.
İran dayanaklı Husi milislerin, Eylül 2014’te başşehir Sana’yı denetim altına alarak idaresi ele geçirmesinin akabinde Suudi Arabistan, kurucusu olduğu Arap koalisyonuyla 26 Mart 2015’te Yemen’e askeri müdahale başlattı. Operasyon yaklaşık 8 yılı geride bırakmasına karşın Suudi Arabistan’ın desteklediği hükümet güçleri ülkenin tamamında denetimi sağlamada başarısız oldu. Büyük yıkıma uğrayan Yemen ise çatışmanın tarafları ortasında parçalanmış durumda.
Marib kenti 2 yıldır çatışmaların merkezi oldu
İç savaş öncesi Yemen’in birçok kentine elektriğin sağlandığı, petrol ve doğal gaz zengini Marib kenti, 2021’de olduğu üzere 2022 yılında da hükümet güçleri ile Husiler ortasındaki şiddetli çatışmaların en sıcak cephesi oldu.
Husiler, başşehir Sana’nın 173 kilometre kuzeydoğusunda yer alan Marib’e taarruzlarını son iki yılda ağırlaştırdı.
Ateşkes sonrasında kentte şiddeti her geçen gün daha da artarak devam eden çatışmalar ağır kayıplara yol açarken en ağır bedeli ise tekrar siviller ödüyor.
Hem hükümet güçlerinin hem de Husilerin ağır insani ve maddi kayıplar verdiği Marib’deki çatışma bölgelerinde on binlerce sivil yerinden edildi. Husiler, petrol ve doğal gaz yataklarının bulunduğu Marib’i ele geçirmek için hücumlarını hâlâ sürdürüyor.
Yoğun akınlarına karşın Husilerin, Marib kırsalında elde ettikleri birtakım kazanımlar dışında stratejik ve hayati kıymete sahip noktalarda bir ilerleme kaydedemediği söyleniyor.
Marib’de dünyanın en makus insani krizlerinden biri yaşanıyor
Marib, çatışmalar ve sayıları her geçen gün artan iç göçmenler nedeniyle dünyanın en makus insani krizlerinden birine sahne oluyor.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliğinin (UNHCR) raporuna nazaran, Marib’de 1 milyondan fazla iç göçmen bulunuyor.
Yemen hükümeti ise Marib’deki iç göçmen sayısının 2 milyonu aştığını ve ülkede iç göçmen durumuna düşenlerin (4 milyonun üzerinde) yarısının bu kentte bulunduğunu söz ediyor.
Marib’de gelir düzeyi aslında çok düşük olan iç göçmenler, çatışmaların şiddetlenmesiyle daha da zorlaşan kaideler altında büyük bir insani dram yaşıyor.
Çatışma bölgeleri
Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerinin dayanağını alan Yemen ordusu, 2022 yılında Husilere karşı önemli bir ilerleme kaydedemedi. Taraflar, geçen yıl içerisinde vakit zaman sıcak çatışmaların yaşandığı Marib, Cevf, Beyda, Kolu, Lahic ve Taiz cephelerinde birbirlerine karşı bir üstünlük sağlayamadı.
Yemen’deki iç savaşın sıcak çatışma bölgelerinden biri de stratejik liman kenti Hudeyde.
Koalisyon güçlerinin, 7 yılı aşkın müddettir Husilerin denetimindeki Hudeyde’yi geri alma teşebbüsleri bir sonuç vermedi.
Hükümet güçleri, Hudeyde’ye bağlı kimi belde ve bölgeleri kontrolünde tutuyor olsa da kentin şehir merkezi ve stratejik limanlar Husilerin elinde bulunuyor.
Koalisyon ve hükümet güçlerinin denetimindeki bölgeler
Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap koalisyonu ve Yemen Başkanlık Kurulu liderliğindeki Yemen hükümeti, ülkenin güneybatısında Taiz vilayetine bağlı stratejik Babu’l Mendeb ilçesinden Umman hududuna kadar uzanan Arap Denizi kıyısındaki sahil kentlerinin tümünde denetimi elinde bulunduruyor.
Geçici başşehir Aden başta olmak üzere güneydeki Taiz, Ebyen, Lahic, Hadramevt, Mahra vilayetlerini kontrolünde tutan hükümet güçleri, ayrıyeten ülkenin petrol zengini Marib kentinin yanı sıra Cevf’in bir kısmı ile Kolu ve Şebve vilayetlerini denetim ediyor.
Bu ortada Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Yemen hükümet güçlerine paralel olarak farklı isimler altında eğitip desteklediği Güney Geçiş Kuruluna (GGK) bağlı güçler, ülkenin batı kısmında Taiz’in kıyı ilçelerinden başlayıp güneydeki Aden, Ebyen, Şebve ve Hadramevt’in kıyı bölgelerinde faal olarak öne çıkıyor.
BAE’den direkt takviye alan bu güçler, güney vilayetlerini ve Sokotra Adası’nı denetim altında tutuyor. GGK ayrıyeten Kolu ve Lahic’de Husilere, Ebyen’de ise hükümet yanlısı güçlere karşı savaşıyor.
Yemen açıklarında Aden Körfezi’nin sonunda 6 adacıktan oluşan Sokotra’da, Suudi Arabistan takviyeli Yemen hükümeti ile BAE takviyeli GGK ortasında bir güç gayreti yaşanıyor.
Husilerin denetimindeki bölgeler
Yemen’de hükümete karşı savaşan Husiler, 21 Eylül 2014’te ele geçirdikleri başşehir Sana ve etraf vilayetleri Zemar, İbb, Reyme, Mahvit ve Amran’ın yanı sıra Sada, Hacce ve Hudeyde vilayetlerinin merkezi ile Beyda ve Cevf’in bir kısmını elinde bulunduruyor.
Husi milisler, Sada kenti ile Kızıldeniz ortasından Suudi Arabistan’ın Cazan bölgesiyle komşu Hacce vilayetini de kimi bölgeler hariç elinde tutuyor ve bu cephelerdeki hükümet birlikleriyle çatışıyor.
Bu ortada hükümetin denetimindeki Taiz vilayetinin Kızıldeniz’e uzanan kırsal bölgelerindeki Husiler ile ordu birlikleri ortasında da vakit zaman sıcak temas kuruluyor.
Yemen’deki çatışmalarda taraflardan biri de terör örgütü El Esas. Arap yarımadasının en güçlü yapılanmalarından birine sahip örgüt, yüklü olarak çöl bölgeleri ve kimi kıyı kentlerinde aktifliğini sürdürüyor.
Yemen’deki insani kriz
Yaklaşık 8 yıldır İran dayanaklı Husiler ile Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun desteklediği hükümet güçleri ortasındaki şiddetli çatışmalara sahne olan Yemen’de, yoksulluğun giderek artmasıyla birlikte açlık ve yetersiz beslenme günden güne yayılıyor. İç savaşın kasıp kavurduğu, açlık ve sefaletin karar sürdüğü ülkede çocuklar ebeveynlerinin gözleri önünde yavaş yavaş ölüyor.
Ülkede yıllardır süren çatışmalarda yaklaşık 377 bin kişi ömrünü yitirdi.
Dünyanın en yoksul ülkeleri ortasında yer alan Yemen’de iç savaş nedeniyle yaşanan insani kriz, her geçen gün daha da büyüyor.