Özgür Gürbüz, Çin’in ‘toryum temelli prototip reaktöre çalışma izni’ açıklamasının akabinde gündeme gelen Türkiye’deki toryum rezervlerini kaleme aldı.
Gürbüz’ün BirGün’de yayınlanan yazısının tamamı şöyle:
“Çin, iki hafta evvel toryum temelli prototip nükleer reaktörüne çalışma müsaadesi verdiğini açıkladı. Toryum trolleri de bu haberin üstüne atlayıp, toryumla ilgili övgü dolu metinler, toplumsal medya paylaşımları yaptı. Toryum da bor üzere sevdalı olduğumuz ‘kurtarıcılarımızdan.’Türkiye’deki toryum aşkının nedeni ise toryum rezervleri.
Dünya Nükleer Birliği’ne (WNA) nazaran Türkiye toryum rezervleri açısından dünyada altıncı sırada yer alıyor. Dünyadaki çalışır durumdaki nükleer reaktörlerin hepsi zenginleştirilmiş uranyumla çalışıyor. Pek bahsedilmez ancak Türkiye’nin uranyum rezervleri, Mersin’de imali süren nükleer reaktöre bile yetecek seviyede değil. Uranyumu çıkarıp zenginleştirecek, yakıt haline getirecek bir tesisimiz de esasen yok. Rezervlerin az olması nedeniyle bu türlü bir tesisin olmasının da bir manası yok zati.
Nükleer reaktörlerde uranyum yerine toryum kullanılabilirse, Türkiye’deki nükleer severler yakıt sıkıntısını çözebileceklerini düşünüyor; dışa bağımlılık problemi. O yüzden de görmedikleri, sarılıp koklayamadıkları toryumla ortalarında melankolik bir aşk var. Sarılsalar bu aşkın nasıl kanser yaptığını öğrenecekler lakin bildiğiniz üzere aşkın gözü kör.
Kör gözlerin görmediğini anlatmak da mantığı aşkın önüne koyan bizlere düşüyor sanırım. Evvel berbat haberi verelim. Toryum fisil yani bölünebilir bir husus değil. Bu ne demek? Nükleer santrallarda tek başına yakıt olamaz, tek başına zincirleme tepki başlatamaz demek. Tepkisi başlatabilmeniz için bir tetikleyiciye (nötrona) ihtiyaç var. Toryumu zenginleştirilmiş uranyum (uranyum-235) ya da plütonyum 239’la kullanmak zorundasınız. Bu sayede bölünebilir (fisil), uranyum 233 elde edebilirsiniz. Sonra da elektrik… Eldeki toryum yakıt üretmek için tek başına kâfi değil; bunu bilelim.
***
Şimdi trol arkadaşların duymaktan hoşlanmayacağı gerçeği hatırlatalım. Türkiye’de uranyum zenginleştirme tesisi yok ve bu türlü bir tesis kurmak silahlanmaya da giden yolu da açtığı için teknik ve ekonomikten öte politik bir sorun. Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Anlaşması’na taraf Türkiye’nin bu türlü bir teşebbüste bulunması beklenemez. Nükleer silah yapmaya kalkarsanız NATO’dan Dünya Ticaret Örgütü’ne kadar bütün bağlantılarınız bundan etkilenir. İran üzere ambargolarla bile karşı karşıya kalabilirsiniz. Nükleer silah nükleer tehdit doğurur. Pakistan örneği ortada.
Plütonyum 239 da nükleer reaktörlerde üretilir. Birebir vakitte 244 bin yıl radyoaktif kalan tehlikeli bir atıktır. Rusya, Akkuyu’da inşa ettiği santralının yakıtını da atığını da denetim ediyor. Nükleer silah imalinde da kullanılan plütonyumu Türkiye’ye bırakamaz, bırakırsa dünyadaki nükleer santral kesiminde birçok kapı kapanır. Elbette Rusya ile ilgili bir soru işareti var. Rusya’nın yalnızlaştırılması onları bu üzere riskli tercihler almaya iter mi, bu sorunun cevabını vermek güç.
Biz yaşadığımız ülkeye bakalım. Rusya’nın karmaşık durumunu bir kenara bıraksak bile toryumla çalışan reaktörlerin uranyum 233 ürettiği ve bu hususun de nükleer silah riski doğurduğunu hatırlatalım. Siz elektrik üretme maksadıyla bile olsa toryum reaktörü kurmaya çalışsanız, dünya bunu nükleer silaha giden bir yol olarak görecektir.
Toryum severleri üzecek bir öbür bahis da sürecin meçhullüğü. Çin’in çalışma müsaadesi verdiği reaktörün gücü iki megavat. Bir rüzgar türbini kadar. Toryum temelli, ergimiş tuz reaktörlerinin evvel çalışabildiğini sonra ekonomik olduğunu kanıtlaması gerek. Daha sonra da farklı bir soğutma sistemine sahip bu reaktörlerin büyük ölçekli ticari santrallarda da rüştünü iptal etmesi istenecek. Şu ana kadar yapılan araştırmalar, uranyumla çalışan nükleer santrallardan daha ucuza elektrik üreteceğine dair bir sonuç vermedi. Aksine, toryum temelli yakıtı imal etmek uranyuma nazaran kıymetli.
***
Toryum reaktörlerinin nükleer atık sorunu olmadığı da durmadan yazılıp çiziliyor. Toryum reaktörlerinden de binlerce yıl radyoaktif kalan atıklar çıkıyor. Yarılanma ömrü 14 milyar yıl olan toryum-232 yahut 200 bin yıl olan teknetyum-99 üzere. Atıkların ölçüsünün daha az yahut radyoaktif kalma müddetlerinin uranyuma nazaran kısa olması onu pak yahut atıksız yapmıyor.
Nükleer gücün en büyük rakibi ondan çok daha pak ve ucuz olan güneş gücü. Nükleer gücün güneşle rekabet edebilme talihi yok. Bol ve ucuz güç arayanlara vakit kaybetmeden göğe bakmalarını öneririm. Türkiye’nin toryumdan çok güneşi var ve güneşin sahibi yok.”