Karabağ zaferi sonrası ortaya çıkan fırsatlarla Azerbaycan-Türkiye bağlantılarının bölgesel ve global bağlamda kıymet kazandığını vurgulayan Dr. Cavid Veliyev, ‘Karabağ zaferi sonrası Rusya bölgedeki aktifliğini Türkiye ile paylaşmak zorunda kaldı. İran kendini, Azerbaycan’ın Karabağ zaferinden en çok ziyanla çıkan taraf olarak gördü. Azerbaycan, ordusunu Türkiye’nin ordu modeline referansla yenilemeye devam etmek ve silah alımlarında Türkiye’ye öncelik vermek konularında Türkiye ile iş birliğini derinleştirmekte kararlı.’ değerlendirmesinde bulundu.
Dr. Cavid Veliyev, 31 Ekim’de Soçi’de gerçekleştirilen Rusya-Azerbaycan-Ermenistan üçlü doruğunu bölgesel dinamikler ve son gelişmeler bağlamında AA Tahlil için kaleme aldı.
Azerbaycan’ın Karabağ zaferinin akabinde son iki yılda bölgede yeni bir jeopolitik gerçeklik oluştu. Bununla birlikte de bölgesel aktörler ve bölgede çıkarları olan devletlerin kendi siyasetlerini bu yeni gerçekliğe nazaran tekrar şekillendirilmesi gereği ortaya çıktı.
TÜRKİYE VE AZERBAYCAN DİPLOMATİK AVANTAJINI KORUYOR
Son iki yılda devam eden diplomatik çabada birtakım devletler Azerbaycan ve Türkiye`nin iş birliği formunda yaratmış olduğu bu jeopolitik gerçeği kendi lehlerine değiştirmeye çalışırken, Azerbaycan ve Türkiye hem askeri hem de diplomatik avantajını koruyor.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan`ın Karabağ zaferinde Türkiye’nin kritik rolünü anlatmak için “Türkiye’nin dayanağı bize güç verdi ve kimi aktörlerin savaşa müdahalesine mahzur oldu.” kelamlarını Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sonuncu Zengilan ziyaretinde bir daha tekrarladı.
TÜRKİYE VE AZERBAYCAN İKİLİ MÜNASEBETLERİNDE KARŞILIKLI İTİMAT UNSURU
İşgalden kurtarılan Azerbaycan topraklarının tekrar yapılandırılmasında bölgenin üç büyük devletinden yalnızca Türk şirketlerinin bu kadar geniş bir iş yapma müsaadesi alması, iki devlet ortasında karşılıklı itimadın derinliğini gösteriyor.
1921 Kars mutabakatı ile Nahcivan üzerinde garantörlük hakkı kazanan Türkiye, Azerbaycan’la Müttefiklik Bağlantıları Hakkında Şuşa Beyannamesi’ni imzalayarak işgalden kurtarılan Karabağ’da da güvenlik hakkı kazanmış oldu. Bu adım aslında geçmişe yönelik değil, bölge geleceğinin güvenliği için atıldı.
Nitekim, bu beyanname Azerbaycan ve Türkiye meclislerinde karşılıklı anlayış çerçevesinde onaylanarak bağlayıcı memleketler arası muahedeye dönüştürüldü. Bu süreçte Azerbaycan epeyce hassas iki husus olan, ordusunu Türkiye’nin ordu modeline referansla yenilemeye devam etmek ve silah alımlarında Türkiye’ye öncelik vermek konularında Türkiye ile iş birliğini derinleştirmekte kararlı.
İRAN İŞBİRLİĞİ YERİNE BAĞLANTILARI GERGİNLEŞTİRMEYİ TERCİH ETTİ
İran kendini, Azerbaycan’ın Karabağ zaferinden en çok ziyanla çıkan taraf olarak gördü. Karabağ zaferinin İran’a geniş manada tesirleri oldu lakin İran hükumeti Azerbaycan ve Türkiye ile alakalarını geliştirmek ve iş birliği yapmak yerine siyasi ve askeri münasebetleri gerginleştirmeyi tercih etti. Son 30 yılda Azerbaycan toprakları işgal altındayken hiçbir askeri tatbikat yapmayan İran, son iki yılda Azerbaycan hududunda üç askeri tatbikat yaptı. Ayrıyeten, Cumhurbaşkanı Erdoğan Zengilan’ı ziyaret ederken İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan Ermenistanı ziyaret etti. Abdullahiyan, Ermenistan kenti Kapan’da başkonsolosluklarını açarken “Bölgesel siyasetler konusunda İran ve Ermenistan birebir görüş, tavır ve telaşları taşımaktadır.” açıklamasıyla Azerbaycan-Türkiye müttefikliğine karşı İran’ın Ermenistan’ın yanında olduğu iletisini verdi. Zengezur koridorunun kendi çıkarlarına zıt olduğu argümanıyla çeşitli yollarla Azerbaycan’a saldıran İran hükümetinin Azerbaycan aksisi siyasetleri son 30 yıldır devamlılık arz ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan sonuncu Zengilan ziyaretinde, “Zengezur koridoru ile ilgili kimi çevrelerin kaygı ve rahatsızlığı gerçeklikten uzaktır.” diyerek aslında İran’ın Zengezur sıkıntısında tavrının bir mazeret olduğunu ortaya koydu.
Özetle İran, rakibi olarak gördüğü Batı’yı bölgeye taşıyan Ermenistan hükümetine baskı yapmak yerine onunla iş birliğini derinleştirmeyi tercih ederek Azerbaycan-Türkiye ikilisine karşı agresif bir siyaset benimsedi. Doğal olarak bu da Azerbaycan’dan sert reaksiyon aldı. Azerbaycan medyası son 30 yılda birinci kez Güney Azerbaycan konusunu açıkça gündeme getirerek direkt İran’a bildiri vermekten çekinmedi. İran, 30 yılda Ermenistan’la bağları nedeniyle Azerbaycan`da düzeltemediği itibarını son yanlış adımlarıyla birlikte daha da yitirmiş oldu.